We zijn zonder veel nadenken in het avontuur gesprongen en stonden naar aanleiding van een misgelopen afspraak opeens in Panama, met als enige plan om de trashless movement verder te verspreiden. Het is een ware kunst om hier met een beperkt budget te reizen. Maar wie niet rijk is moet slim zijn en die kunst verstaan we wel. Even reisplannen omgooien, een nieuwe route uitstippelen naar aanleiding van spaarzame betaalbare hostels onderweg en gaan met die banaan!
Eén week, 200 litterati items, 4 cleanups en 2 interviews later….
Ze zeggen wel eens dat er vele wegen naar Rome leiden. We hebben prachtige tips gekregen van lieve vrienden die met ons meedenken en blijven maar horen dat San Blas (waar we in eerste instantie naartoe zouden gaan, maar wat net zo onbereikbaar als onbetaalbaar blijkt) een enorm zwerfvuil probleem heeft. Daar gaan we later ongetwijfeld nog werk van maken, maar nu hebben we sterk het gevoel dat we onze reis moeten vervolgen, omdat je soms door teveel plannen de kansen onderweg niet meer ziet. En die zijn er volop!
Litterati
Vlak voor we vertrokken, drukte iemand van de Plasticsoupfoundation ons op het hart om de litterati app te gaan gebruiken. Wanneer je met die App foto’s maakt van zwerfafval, worden je data later gebruikt om de fabrikanten erop aan te spreken. Panama bleek onontgonnen gebied! En dat in een land waar merken als Coca Cola etc. letterlijk hun verpakkingen in de natuur pompen. De meest getroffen landen hebben vaak geen goed vuilverwerkingssysteem en inwoners moeten er nog aan wennen dat hetgeen ze op straat gooien niet meteen wordt opgenomen in de voedselkringloop (zoals vroeger met bananenbladeren het geval was).
Met niet meer dan 14 items op de kaart, wisten we het Litterati record binnen een paar dagen te vertienvoudigen. Op een kaartje, kun je zien op welke plekken je hoeveel items gevonden hebt, dus al gauw werd het een sport om met het spoor van opgeraapte items onze wandelingen in kaart te brengen. Voor ons vertrek hopen we Panama in de top 20 te krijgen van meest actieve Litterati landen ter wereld.
Green team el Valle
Terwijl de wolkenkrabbers aan ons voorbij gleden vanuit de bus, was ik maar wat blij dat ik voorlopig even niet terug hoefde naar die drukke miljonairsstad (Een appartementje in 1 van die wolkenkrabbers kost minstens een miljoen dollar en wordt over het algemeen bewoond door buitenlandse zakenlui of pensionado’s) met daartussen vele sloppenwijken. Onze eerste stop "el Valle" leek me een oase. Midden in de Jungle in de vallei van een Vulkaan, schreef de Lonely Planet. In de praktijk echter aan een enorm lawaaiige weg met gigantisch veel….troep!
Het viel me op dat mensen ons niet eens heel vreemd aankeken toen ze ons langs de weg zakken vol troep zagen rapen. Langsrijdende parkranges toeterden zelfs naar ons alsof ze ons aan wilden moedigen. Na even goochelen, vonden we de website van een groep expats uit El Valle die elke maandag bij elkaar kwamen voor een cleanup. Ze claimden dat ze daardoor in de schoonste plaats van heel Panama woonden.
Fashionably late, stonden we die maandag op de afgesproken plek. Een Panamese en een Amerikaanse man, beiden in de zeventig, wisten ons te vertellen dat de groep al was uitgewaaierd en dat er die dag weinig afval was in verhouding met de hoeveelheid deelnemers. Arthur en ik keken elkaar aan. "O, uhm.. really?" Ze wezen ons een richting aan, waar de anderen nog niet heen waren gegaan omdat er daar niet zoveel lag, maar aangezien we toch met zovelen waren… Off we went. Ik vroeg me af of het misschien de leeftijd was waardoor de mannen de enorme bergen troep die achter elk bosje lagen en letterlijk bij elke meter die we liepen, niet hadden opgemerkt. 45 minuten later en meerdere zakken gevuld, de blikjes apart, reed er een grote pickup truck langs met volle vuilniszakken. We gooiden onze zakken erbij en maakten kennis met een niet al te sociaal vaardige oudere man die tijdens een vakantie had besloten dat hij en zijn vrouw het wel leuk vonden in El Valle, dus er een huis hadden gekocht. Toen ik hem vroeg waar hij vandaan kwam, vertelde hij nadrukkelijk dat hij uit Engeland kwam en er nooit meer naar terug wilde keren. ";Vanwege de Brexit?", probeerde ik nog. "Nee vanwege Europa!" "Ging Engeland niet juist uit Europa?" "Nee dat gaat toch nooit gebeuren. Europa is het slechtste dat ons ooit is overkomen. Ik heb medelijden met jullie dat jullie nog in Europa zitten!"Ok, nice meeting you." Glimlach, aardig blijven, ieder zijn mening, opeens erg geïnteresseerd lijken in iets verderop om er vervolgens heen te lopen…
Samen het dorp schoonmaken verbindt. In restaurant "La Bruchetta" waar een stuk of 12 greenteamers, met allerlei verschillende achtergronden, zich na afloop tegoed deden aan koffie en ontbijt, zat ik naast twee Panamese deelnemers die zich bewust waren van de noodzaak om iets aan hun afvalprobleem te doen. Vooralsnog hadden ze geen andere "locals"weten te motiveren om zich aan te sluiten. In hun ervaring waren de meeste lokale inwoners niet erg geïnteresseerd in het afvalprobleem. Brian, een Amerikaanse Peace corps medewerker van begin dertig en veruit het jongste greenteamlid, merkte op dat we via het peacecorps veel handige contacten kunnen krijgen van interessante initiatieven in Panama en gaf me het telefoonnummer van een contactpersoon en van een docente die in de meest nabijgelegen school milieulessen gaf aan kinderen. Ook vertelde hij dat een paar maanden eerder een instagrammer met meer dan 300.000 volgers een oproep had gedaan en wel 100 mensen bij elkaar had gekregen om de vallei op te ruimen. Die gast heeft dus zoveel volgers dat hij waar dan ook ter wereld maar iets hoeft te organiseren en minimaal 100 mensen doen er mee. Wauw!! Als iemand weet hoe je dat voor elkaar krijgt, wees welkom om je instagram vaardigheden met ons te delen!
Magisch hoe dat werkt. Als je ergens bent en interesse toont, gaat vanzelf de volgende deur open. Een paar dagen later zat ik in een ouderwets klaslokaal tegenover een vriendelijk uitziende lerares voor een interview. Zij vertelde dat de middelbare scholieren er, naast hun gewone curriculum, ook een apart vak leren. De groep die zij begeleidde had een natuurpad aangelegd in de jungle. "De leerlingen zijn verantwoordelijk voor de boekingen, het bezoek en het onderhoud van het pad." Volgens haar was natuuronderwijs in Panama nog vrij marginaal. Het ministerie van onderwijs ziet er nog niet voldoende de noodzaak van in om specifieke onderwerpen als het plastic probleem op de kaart te zetten en docenten zelf hebben het vaak erg druk wist ze te vertellen. Zelf zou ze graag dieper ingaan op recycling, maar omdat ze het natuurpad traject naast haar betaalde baan moet doen, gaf ze aan er vooralsnog te weinig tijd voor te hebben.
In een ander interview was ik er inmiddels achter gekomen dat er een recycle groep is in el Valle. Opgericht door het greenteam en inmiddels volledig overgenomen door Panamese bewoners. Ik opperde dat zij wellicht iets voor de school konden betekenen. Haar ogen lichtten op: "Van hen hebben we ook de recycle prullenbakken gekregen. Het probleem is dat de leerlingen het niet begrijpen en er gewoon van alles ingooien." Wat goed! Misschien dat zij dan wel iets voor de school willen betekenen. Ze aarzelde even. "Ik ken ze niet persoonlijk." Opeens ging er bij mij een lampje branden "Wat als Brian jullie met elkaar in contact brengt? Hij heeft met jullie allebei contact!" Ze vond het een goed idee en na een tekstberichtje van mijn kant gaf Brian aan ze graag met elkaar in contact te willen brengen.
Check de activity feed van www.trashless.earth om op de hoogte te blijven. Het interview met de coördinator van het Greenteam en met de Lerares uit El valle, worden binnenkort geplaatst op de website.